انسولین چیست؟
انسولین هورمونی است که پانکراس تولید می کند و سبب ورود قند به داخل سلول ها می شود. همه سلول های ما از قند به عنوان منبع انرژی استفاده می کنند. وقتی انسولین نباشد ،قند نمی تواند وارد سلول ها شود و در خون جمع می شود هیپر گلیسمی یا قند خون بالادر این مواقع، بدن نیازمند دریافت انسولین تزریقی است. بنابراین قند نمی تواند وارد سلولها شود و در خون جمع می شود هایپرگلسیمی= قند خون بالا در این موقع بدن نیازمند دریافت انسولین تزریقی می باشد.
انواع انسولین کدامند؟
1- انسولین های کوتاه یا سریع اثر روی قند وعده های غذایی اثر می گذارند. مقدار انسولین تزریقی در هر وعده غذایی باید متناسب با قند مصرفی در آن وعده باشد.
2- انسولین های متوسط یا طولانی اثر یا انسولین های پایه با غذای مصرفی مرتبط نیستند، بلکه انسولین موردنیاز بدن در طول 24ساعت را فراهم می کنند. بسته به طول مدت این نوع انسولین ،فرد باید یک یا دو بار در روز از آن استفاده کند.نیاز به انسولین پایه، ممکن است تحت شرایطی مانند تغییرات وزن ،میزان فعالیت فیزیکی، در زمان قاعدگی یا بیماری تغییر کند.
چگونه انسولین را نگهداری کنیم؟
- انسولین کوتاه یا سریع اثر به صورت مایع شفاف و انسولین متوسط اثر یا انسولین مخلوط، کدر است و باید قبل از مصرف به آرامی تکان داده شود. عوامل زیادی می توانند بر اثر بخشی انسولین تاثیر بگذارند. لذا رعایت نکات زیر جهت نگهداری انسولین حائز اهمیت است.
- همیشه انسولین را طبق دستور العمل شرکت تولید کننده آن باید مورد استفاده قرار داد.
- همیشه یک ویال انسولین اضافی را در یخچال نگهداری کنید تا در زمان های ضروری بتوان از آن استفاده کرد.
- از انسولین شفافی که کدر شده یا انسولین شیری که یکنواختی خود را از دست داده یا به صورت دانه دانه به دیواره شیشه چسبیده، استفاده نکنید.
- انسولین نباید در معرض درجه حرارت های بالا، تماس مستقیم با نور آفتاب و با یخ زدن قرار گیرد زیرا اثر بخشی خود را از دست می دهد.
- همیشه قبل از استفاده تاریخ مصرف انسولین را بررسی کنید.
- تاریخ شروع استفاده از انسولین را یادداشت کنید زیرا تا 28 تا 30 روز می توانید از آن ها استفاده کنید.
- طی مسافرت بهتر است انسولین را در کیف دستی خود حمل کنید نه در چمدانی که به قسمت بار می سپارید. این نکته به ویژه در مسافرت با هواپیما اهمیت دارد، زیرا که در ارتفاع بالا ممکن است انسولین در قسمت بار هواپیما یخ بزند.
- ویال های انسولین و کارتریج های قلم باز نشده باید در یخچال و دمای 2 تا 8 درجه نگهداری شوند.
- نیازی نیست که ویالها و قلم های انسولین پس از باز شدن، در یخچال نگهداری شوند، بلکه دمای اتاق دمای مناسبی برای نگهداری آن هاست.
- در صورت نیاز به حمل و نقل انسولین در فصل گرما یا در دمایی بالاتر از دمای اتاق از کیف های خنک نگهدارنده استفاده شود.
وسایل تزریق انسولین
انسولین را نمی شود از راه خوراکی مصرف کرد زیرا انسولین یک پروتئین است و توسط آنزیم های گوارشی هضم می شود، لذا انسولین باید با استفاده از وسایلی به صورت زیرپوستی استفاده شود.
وسایلی که برای تزریق انسولین استفاده می شود شامل: قلم انسولین، سرنگ انسولین و پمپ انسولین هستند.
قلم انسولین همراه با سوزن مخصوص آن، راحت تر از تزریق با سرنگ است، زیرا مراحل آماده سازی و تنظیم دوز مورد نظر دارو را تسهیل می کند به خصوص خارج از منزل
سرنگ انسولین یک روش مرسوم برای تزریق است. چون قلم یک وسیله مکانیکی است و در برخی موارد نادر ممکن است به درستی عمل نکند. بهتر است که بیمار با سرنگ و چگونگی استفاده از آن آشنا باشد.
سرنگ انسولین
سرنگ انسولین یک سرنگ مخصوص است که از سرنگ های معمولی کوچک تر است و برای کشیدن انسولین از ویال های مخصوص استفاده می شود.
به یاد داشته باشید که سرنگ ها یک بار مصرف هستند و فقط برای یک تزریق مورد استفاده قرار می گیرند.
سرنگ های تزریقی انسولین دارای سه اندازه متفاوت است:
سرنگ 3/0میلی لیتری که می تواند 30 واحد انسولین را در خود جای دهد و هر درجه آن نشان دهنده 5/0 واحد انسولین است.
سرنگ 5/0 میلی لیتری که می تواند تا 50 واحد انسولین را در خود جای دهد و هر درجه نشان دهنده 1 واحد انسولین است.
سرنگ 1 میلی لیتری که می تواند تا 100 واحد انسولین ا در خود جای دهد و هر درجه نشان دهنده 2 واحد انسولین است.
اندازه قطر سر سوزن سرنگ مهم است و هر چه شماره آن بزرگ تر باشد یعنی ضخامت آن کم تر و سوزن نازک تر است.
پمپ انسولین
ابزار های کامپیوتری کوچکی هستند که برای انفوزیون زیرجلدی مداوم انسولین به کار می روند و عملکرد پانکراس را تقلید می کنند. بیمار به آسانی با برنامه ریزی پمپ می تواند مقدار انسولین لازم را دریافت کند.
پمپ انسولین
ابزار های کامپیوتری کوچکی هستند که برای انفوزیون زیرجلدی مداوم انسولین به کار می روند و عملکرد پانکراس را تقلید می کنند. بیمار به آسانی با برنامه ریزی پمپ می تواند مقدار انسولین لازم را دریافت کند.
محل های تزریق
شامل: بازو، باسن، شکم، ران ها روش تزریق انسولین با سرنگ
- در ابتدا دست ها و محل تزریق انسولین را باید تمیز نمایید. ضرورتی ندارد که از الکل جهت ضدعفونی نمودن محل تزریق استفاده کنید. ولی در صورت استفاده از آن برای تمیز کردن محل تزریق صبر کنید تا الکل کاملا خشک شود.
- ویال انسولین شیری یا مخلوط پس از خروج از یخچال با حرکت چرخشی بین دو دست به دمای اتاق برسد.
- برای کشیدن انسولین ابتدا به میزانی که انسولین نیاز دارید هوا وارد ویال کنید. شیشه را برگردانید و میزان انسولین موردنظر را وارد سرنگ کنید. بعد از کشیدن انسولین، حباب هوا را از سرنگ خارج کنید.
- قبل از تزریق از نبود هوا داخل سرنگ اطمینان حاصل کنید و در صورت وجود آن را تخلیه کنید.
- با یک دست پوسته ناحیه موردنظر را صاف کرده و با دو انگشت قسمتی از آن را گرفته و بی حرکت نگه می دارید. )در ناحیه شکم این عمل لازم نیست. با دست دیگر سرنگ را برداشته و همچون قلم در دست می گیرید . سر سوزن را وارد پوست کنید.
- زاویه تزریق در افراد چاق و لاغر متفاوت است. در افراد چاق در ناحیه پیشین ران ها و بازو ها ابتدا باید پوست بالا آورده شود و با زاویه 90 درجه سر سوزن وارد گردد. اما در افراد لاغر این زاویه در بازو ها 45 درجه است. تغییر زاویه باید با توجه به قطر پوست محل تزریق باشد.
- برای تزریق انسولین پیستون سرنگ را تا آخر فشار دهید.
- از ماساژ دادن محل بعد از تزریق بپرهیزید و در نهایت سرنگ مورد استفاده را در یک ظرف یا سطل درب دار بیاندازید.
روش تزریق انسولین با قلم
1-مرحله آماده سازی شامل: شستن دست ها با آب و صابون ،کنترل تاریخ انقضای انسولین، باز کردن درب قلم، انتخاب سر سوزن، جدا کردن کاغذ محافظ سر سوزن و چرخاندن سر سوزن روی سرپیچ دار قلم جهت نصب آن، جدا کردن درپوش داخلی و خارجی پلاستیکی سر سوزن می باشد.
2-مرحله هواگیری شامل: چرخاندن درجه تنظیم قلم و انتخاب
2واحد انسولین، گرفتن نوک قلم به سمت بالا و ضربه زدن به مخزن انسولین و فشار دادن ئکمه تزریق برای خارج شدن انسولین و نشان دادن عدد صفر روی دریچه نمایش دوز می باشد.
3-مرحله تزریق شامل: تزریق دوز انسولین مورد نیاز پس از چرخاندن درجه تنظیم انتخاب، فشردن دکمه تزریق و شنیدن صدای کلیک و برگشتن دریچه نمایش دوز به صفر، نگه داشتن سوزن در محل تزریق به مدت ده ثانیه و خارج کردن سوزن به طور مستقیم از محل تزریق می باشد.
4-مرحله پایانی شامل: پرهیز از ماساژ محل تزریق، دور انداختن سوزن در یک ظرف مناسب و گذاشتن درب قلم می باشد.
توصیه های مراقبتی
- دفعات اندازه گیری قند خون توسط پزشک معین می شود.
- انواع انسولین نباید با هم مخلوط شوند مگر با نظر پزشک در صورت تجویز پزشک از دو انسولین ان پی اچ و رگولار استفاده می کنید می توان با هم مخلوط کرد و ابتدا انسولین رگولار و سپس ان پی اچ کشیده شود.
- توصیه می شود انسولین رگولار را 15 تا 30 دقیقه قبل از صرف غذا تزریق شود.
- چنانچه انسولین رگولار را در یخچال نگه می دارید دقت کنید یخ نزند شیشه انسولین را در قسمت درب یخچال نگه دارید.
- نیم ساعت قبل از استفاده انسولین را از یخچال خارج کنید و در دمای اتاق نگهدارید.
- تزریق انسولین سرد باعث تخریب چربیهای پوست محل تزریق، کاهش سرعت جذب و عکس العمل های موضعی می شود.
- وقتی انسولین می خرید توجه داشته باشید که روی ویال آن هر میلی سی سی حاوی 100 واحد انسولین است، نوشته شده باشد قابل ذکر است ویال 10 میلی لیتری دارای 1000 واحد انسولین است.
- در صورت فاسد شدن انسولین، نوع شفاف آن کدر می شود و نوع شیری رنگ نیز یکنواختی خود را از دست می دهد و به صورت دانه دانه به دیواره شیشه می چسبد.
- به تاریخ انقضاء روی ویال انسولین دقت کنید.
- انسولین هایی را که روز استفاده می کنید می توانید به مدت یک ماه خارج از یخچال نگهداری کنید.
- در فصل گرم تابستان در صورت مسافرت بهتر است انسولین در کنار یخ نگهداری شود تا از گرم شدن آن جلوگیری شود یا از کیف خنک کننده مخصوص نگهداری انسولین استفاده کرد.
- در طی مسافت بهتر است انسولین را در کیف دستی خود حمل کنید نه در چمدانی که به قسمت بار می سپارید این نکته بویژه در مسافرت با هواپیما اهمیت دارد زیرا در ارتفاع بالا ممکن است انسولین در قسمت بار هواپیما یخ بزند.
- از تکان دادن بیش از حد شیشه حاوی انسولین خودداری کنید زیرا باعث از دست رفتن قدرت اثر دارو می گردد.
سرنگ انسولین دارای سه اندازه مختلف است:
- سرنگ 0.3 میلی لیتر: 30 واحد انسولین در خود جای می دهد هر درجه نشان دهنده نیم واحد انسولین است.
- سرنگ 0.5 میلی لیتر: می تواند تا 50 واحد انسولین را در خود جای دهد هر درجه نشان دهنده یک واحد انسولین است
- سرنگ 1 میلی لیتری: می تواند تا 100 واحد انسولین را در خود جای دهد هر درجه نشان دهنده 2 واحد انسولین است .
انواع جديد انسولين
ليسپرو: اين انسولين كوتاه اثر، براي مهار افزايش ناگهاني قنـد خـونبعد از غذا، مصرف مي شود. اين نوع انسـولين از 15دقيقـه مانـده بـهمصرف غذا تا مدت كوتاهي بعد از غذا قابل تزريق است.
آسپارت: اين انسولين هـم ، قنـدخون بعـد از غـذا را مثـل انسـولين ليسپرو تنظيم مي كند، ولي زودتر به اوج اثر مي رسد و طول اثر كـم تري دارد.
گلارژين: اين نوع انسولين طولاني اثربوده و آهسته جذب مي شـود،سطح آن در طول 24 ساعت نسبتاً ثابت است وروزانه يك بار تزريق آن كافي است و كم تر از انواع ديگر باعث افت قندخون مي شود.
انواع ياد شده تنها در موارد خـاص و بـا نظـر پزشـك معـالج قابـلاستفاده هستند.
شيوه نگه داري انسولين چگونه است؟
براي نگهداري مناسب ويال هاي انسولين، رعايت نكات زير توصيه ميشود:
- ويال هاي انسولين خود را در معرض سرما يا گرماي شديد قرار ندهيد.
- انسولين را دور از نور مستقيم خورشيد نگه داريـد . بـراي مثـال ويـالانسولين را پشت شيشه پنجره آفتاب گير اتاقتان نگذاريد.
- هرگز ويال هـاي انسـولين را داخـل فريـزر ، جـا يخي و … قـرارندهيد. چراكه انسولين يخزده قابل استفاده نيست.
- ويال هاي انسولين را نزديك شوفاژ، بخاري، شومينه، اجـاق گـاز،هواساز، كولر و… قرار ندهيد.
- در ماه هاي خيلي سرد و خيلي گرم سال، انسولين خود را داخل خودرو در بسته رها نكنيد.
- در صورتي كه قصد خروج از منزل را داريد و هـوا بـيش ازحـد سرد يا گرم است، ويـال هـاي انسـولين خـود را در كيـف هـايمخصوصـي كـه عـايق حرارتـي دارنـد بگذاريـد. مـ يتوانيـد از شيشه هاي كوچك پلاستيكي يخ زده استفاده كنيد و انسولين خود را در كنار آنها قرار دهيد. دقت كنيد كه قبل از تزريـ ق انسـول ين، دماي آن با دماي اتاق يكي شده باشد.
- انسولين هاي ذخيره را در قسمت در يخچال قرار دهيد.
- انسولين هايي را كه براي استفاده فعلـي خـود بـاز كـرده و در حـالمصرف آن ها هستيد در دماي اتاق و دور از رطوبت، سـرما و گرمـا نگهداريد.
- دقت داشته باشيد كه اثر ويال هاي انسولين مصرفي كـه درپـوشآنها برداشته شده و خارج از يخچال نگه داري مي شوند، پـس از28 روز كم ميشود.
تزريق انسولين سرد دردناك است، پس در صورتي كـه انسـولينمصرفي خود را در يخچال نگه داري مي كنيـد30 دقيقـه قبـل ازتزريق آن را از يخچال خارج كنيد تا همدماي اتاق شود.
انواع سرنگ انسولين كدامند؟
همان طور كه عنوان شد سرنگ هاي انسولين با سـرنگ هـاي معمـولي فرق دارند و براي كشيدن و تزريـق انسـولين داراي خطـوط ويـژه وسوزن هايي با طول كوتاه هستند. رايج ترين نوع سـرنگ هـاي انسـولين،سرنگ هاي100واحدي هستند كه گنجايش يك مي لـي ليتـر انسـولين را دارند و داراي50 خط ريز بوده و هرخط كوچك حاوي2 واحد است.
نوع ديگري از سرنگ انسـولين، سـرنگ هـاي 50واحـدي اسـت كـه گنجايش نيم ميلي ليتر انسولين را داشته و داراي50 خط ريز بـوده وهر خط كوچك نشان دهنده 1 واحد است. اين سرنگ ها براي بيماراني كه مقدار كمي انسولين تزريق مي كنند و ميزان انسولين تجويزشده بـه آنـان عددي فرد است مناسب مي باشد. مثلاً بـراي كشـيدن3 واحـد انسـولينبهتر است از سرنگ هاي50 واحدي استفاده گردد. اخيراً سرنگ هـاي30 واحدي هم وارد بازار شده اند كه براي تزريق مقادير بسـيار كـمانسولين مناسب تر از انواع 100 واحدي هستند.
